Wprowadzenie

W tym dziale będziemy omawiać różne środki techniczne i organizacyjne związane z e-bookami. W zakres tematu wchodzą: formaty e-booków, narzędzia do czytania, tworzenia, dystrybucji, zabezpieczania itp. publikacji elektronicznych. Zaczniemy (w jednym miejscu) od tego, co najbardziej potrzebne użytkownikowi, a w dalszych artykułach przejdziemy do bardziej szczegółowych zagadnień.

 

Artykuły:                  

Narzędzia do czytania i tworzenia e-boków i innych publikacji elektronicznych - ogólny wstęp

Urządzenia czytające - wstęp

Narzędzia do tworzenia e-booków - wstęp

Acrobat Reader - o najpopularniejszym programie do czytania e-dokumentów

Pakery - czyli programy do zmniejszania objętości plików (kompresji)

O ściąganiu plików z Internetu

Wyszukiwarki

...

 

Dalsze artykuły wprowadzające (patrz też Artykuły techniczne)

MS Reader

ZINIO

RSS

XML

...

 

Narzędzia do czytania i tworzenia e-booków i innych publikacji elektronicznych - ogólny wstęp

 

Jak wspomniano we wprowadzeniu ogólnym, do czytania e-booków służą bądź specjalne urządzenia elektroniczne (np. czytnik RCA REB 1100 - format .rb) bądź komputery ogólnego zastosowania.

Urządzenia specjalizowane (czytniki dedykowane) nie są u nas jeszcze popularne (bo relatywnie drogie), więc ten temat omawiamy osobno - trochę informacji znajdziesz na polskich stronach Świat Pocket PC,  ebook.pl . oraz  na szeregu stronach zagranicznych  (--> Google). Patrz też nasze działy Artykuły techniczne i Ciekawostki.

W ramach komputerów uniwersalnych największą popularność zdobywa taki sposób prezentacji treści aby mogła ona uwzględniać różne formaty i multimedia, a jednocześnie by postać wynikowa utworu była niezależna od platformy sprzętowej i systemu operacyjnego. Wymagania te spełnia standard de facto wprowadzony przez firmę Adobe (www.adobe.com) , popularnie zwany formatem pdf. Format ten generuje program Adobe Acrobat (głównie), a do jego odczytywania stosuje się przede wszystkim darmowy program Acrobat Reader. Program ten można ściągnąć z sieci ze strony http://www.adobe.com/products/acrobat/, z licznych polskich stron oferujących darmowe oprogramowanie oraz wgrać z płyt CD dostarczanych z pismami komputerowymi. Firma Adobe stworzyła też bardziej wyspecjalizowany program do czytania e-booków - Ebook Reader (mniej popularny), który posiada także możliwość katalogowania naszych zasobów e-booków i dostępu do nich z jednego miejsca.

Powstało szereg programów firm trzecich, które oferują (lub usiłują oferować ) podobne możliwości. Niektóre firmy oferują dodatki do Acrobat Reader'a - np. zaawansowane wyszukiwarki lub konwertery z formatu pdf na inne formaty edycji dokumentów.

Innym popularnym sposobem tworzenia e-booków jest umieszczanie ich w specjalnym programie wykonywalnym (exe), który zawiera w sobie zarówno treść publikacji jak i samostartujący czytnik (z repertuarem opcji zależnym od kreatora e-booka (programu do jego edycji i sprowadzenia do formatu exe zwanym też często kompilatorem/kompilerem). Taka forma e-booków jest bardzo wygodna, ponieważ użytkownik nie musi się martwić o narzędzia do odczytania. Z drugiej strony, format ten budzi obawy w związku z możliwością przenoszenia wirusów komputerowych. W tym przypadku (jak i w ogóle) zalecane jest posiadanie w komputerze aktualizowanego programu antywirusowego. Ponieważ e-booki są przeważnie dostarczane przez sieć, to możemy też liczyć na to, że ewentualny wirus zostanie zidentyfikowany i unieszkodliwiony przez dostawców usług internetowych (ISP) na etapie odbioru poczty przez serwer.

Dużą rolę w publikacjach elektronicznych odgrywa format (standard opisu zawartości tekstowych) HTML - stosowany do tworzenia stron internetowych. E-book w tym formacie to po prostu odpowiednik witryny internetowej z elementami nawigacji  zapisanej w jednym pliku.
Język HTML od wersji 4.01 nie jest już dalej rozwijany - zastąpił go XHTML / DHTMLi nowe technologie związane. HTML został znormalizowany aby mógł być zgodny z językiem XML, który określa zasady tworzenia innych języków używanych w elektronicznych publikacjach. 

Spotyka się też określenie sbook (od Site Book) - jest to rodzaj kompilowanego e-booka, który w jednym wykonywalnym pliku pokazuje całą witrynę internetową lub publikację stworzoną na jej podobieństwo - z podstronami, typową nawigacją, efektami spotykanymi w Internecie.

Format html ma jednak ograniczenia (brak wystarczających środków do zapisywania wszystkich potencjalnych form dokumentów), z powodu których powoli traci wiodące znaczenie.
Coraz większą popularność zdobywa format .zno związany z programem ZINIO Reader do odczytu czasopism elektronicznych. Tym programem należy się posługiwać przy odczytywaniu oferowanych tu czasopism. Wcześniej był on mało używany ze względu na to, że przetwarzane pliki są dość duże i przed erą szerokopasmowego dostępu do Internetu istniały praktyczno-ekonomiczne ograniczenia przy ich ściąganiu. O ZINIO piszemy osobno.
 

Należy przynajmniej jeszcze wymienić  format rtf  (Rich Tekst Format), który może być odczytywany w większości edytorów tekstu. Był on używany jako standard w starszych wersjach edytora Word Microsoftu. 

 

Daje się zaobserwować trend, aby e-booki były tworzone w formacie pdf. Kreatory publikacji w tym formacie pozwalają ustalać różne uprawnienia: hasło dostępu do całości lub części, umożliwianie lub blokowanie drukowania oraz kopiowania fragmentów, itp. Często kreator integruje się z naszymi narzędziami edycyjnymi i proces zapisania publikacji w pożądanym formacie jest "wydrukiem" na wirtualną drukarkę a w rzeczywistości do pliku e-booka. Pliki pdf dają najlepszą jakość e-booka oraz pozwalają dowolnie skalować "kartki" publikacji.
Dodatkową zaletą formatu pdf jest jego odporność na wirusy komputerowe.

Obsłudze programu Acrobat Reader poświęcony jest osobny artykuł.

Osobnym zagadnieniem jest zabezpieczanie e-publikacji w przypadku ich sprzedaży przed używaniem przez osoby trzecie. Czasem są to czynności li tylko orgaznizacyjno-prawne, czasami różne zabezpieczenia techniczne - do omówienia w innym artykule.

 

Na zakończenie tego wprowadzenia  kilka rad, które ułatwią nam obcowanie z e-bookiem.

E-booki na ogół nie są długie. W przypadku dzieł dłuższych nie zaleca się wielogodzinnego czytania  z monitora CRT. Ekrany notebooków i palmtopów prawie nie promieniują ale mogą męczyć wzrok jeśli litery są małe. Pamiętajmy, że w każdym przypadku można powiększyć czcionkę. Możemy także (na ogół) wydrukować e-booka lub jego fragment. Czytanie z notebooka (laptopa) daje nam odczucia bliższe zwykłemu obcowaniu z książką - polecam, jeśli masz taką możliwość.

 

Urządzenia czytające - wstęp

 

By e-booki przypominały zwykłe książki od dawna trwają prace nad wyspecjalizowanymi urządzeniami do czytania. Niekiedy to właśnie je nazwa się ebookami.

"Pierwszym przybliżeniem" są mniejsze notebooki. Drugim tzw. notepady i inne podręczne komputery o możliwie płaskiej obudowie. Także palmtopy,  handheldy, "smarfony" - drobne gadżety elektroniczne z ekranem przynajmniej jak w telefonie komórkowym. Chociaż ...   wydawnictwa elektroniczne opanowują coraz bardziej i komórki.
Jednak docelowo projektuje się (i już produkuje) całkowicie dedykowane urządzenia do czytania e-książek - jednym z nich jest np. iLiad, który był przedmiotem  konkursu przy niedawnym debiucie platformy wydawnictw  Nexto.

Trwają prace nad tzw. papierem elektronicznym (czasem ten pomysł jest nazywany elektronicznym atramentem - e-ink), który może w przyszłości zastąpi klasyczne książki jak i e-booki w formie tu omawianej, ale na razie jest to raczej  ciekawostka.

Więcej - w naszych dalszych artykułach...

Narzędzia do tworzenia e-booków - wstęp

 

Wyczerpujące przedstawienie ww. możliwości  oraz pełne i aktualizowane informacje o narzędziach do tworzenia e-booków zawarte są w e-booku "eBooki z Free" oraz będą sukcesywnie przedstawiane w dalszych artykułach. Z tego względu tutaj nie zagłębiamy się w szczegóły (byłby to b. długi artykuł...).

Część ogólnych informacji podaliśmy wyżej.

Istnieje jeszcze szereg innych możliwości elektronicznego publikowania - zwłaszcza w formacie html i to bez wymagania znajomości tego języka. Przykładowo, wszystkie aplikacje MS Office posiadają opcję "zapisz jako html". Rozbudowane hiperteksty można tworzyć edytorem "helpów" jakie są stosowane w MS Windows. Microsoft oferuje od dawna swój  Front Page, Front Page Express, itd. Te narzędzia  nadają się jednak raczej tylko do publikacji nie chronionych i podatnych na ingerencje, co - zgodnie z przytoczoną na wstępie definicją, czyni je narzędziami pośrednimi przed zastosowaniem polecanych narzędzi końcowych do tworzenia e-booków.

Do tworzenia profesjonalnych e-booków i całego środowiska (biblioteki, dystrybucja, prawa, zabezpieczenia itp.) najlepszy jest bodajże  Adobe Acrobat. Za tę uniwersalność i jakość jednak trzeba sporo zapłacić. Tańszymi rozwiązaniami są edytory pdf firm trzecich. Będą one przedstawiane sukcesywnie w dziale Artykuły techniczne.

Coraz więcej aplikacji biznesowych zawiera opcję Zapisz jako pdf . Nie wszystkie one zawierają jednocześnie wszystkie opcje samego Acrobata, jak np. przenoszenie aktywnych linków i zabezpieczanie pliku wynikowego hasłem. Przykładowo - wygodnym i darmowym narzędziem są aplikacje Open Office - umożliwiają tworzenie linków, ale już nie szyfrują pliku. Z kolei, inne programy jak niemiecko-polski Mistrz PDF potrafią szyfrować, ale już linki trzeba wstawiać ręcznie (brak przenoszenia).

Szczególnie pożytecznym z punktu widzenia marketingu narzędziem do "ulepszania" e-booków są tzw. programy brandujące. Pozwalają one w treści obcego e-booka (ale tylko w określonych miejscach) umieszczać własne odnośniki, swoją stopkę licencyjną itp. informacje kierujące czytelnika np. na naszą stronę internetową. Oczywiści taki zabieg na czyjejś publikacji musi być uzgodniony z jej autorem, na ogół na zasadzie specjalnej licencji.

Tworzenie publikacji w formacie pdf może być powierzone usługowo wyspecjalizowanej firmie, przy czym najwygodniej robi się to via Internet. Po prostu wysyłamy jej plik np. w formacie worda, a po chwili zwrotnie otrzymujemy e-mailem lub w określonym miejscu sieci nasz plik pdf. Jest wiele takich firm, w większości usługa jest darmowa. Nowsze wersje Acrobat Readera zawierają opcję tworzenia pdf on-line.

 

Acrobat  Reader (AR)

Krótki opis programu

Skoro Acrobat Reader (AR) jest najpopularniejszym czytnikiem dokumentów w formacie PDF (stworzonych w programie Adobe Acrobat lub kompatybilnych), to warto opanować jego możliwości. 
AR może być używany jako oddzielny program lub jako plug-in integrujący się z przeglądarką internetową, co daje wygodne narzędzie do przeglądania dokumentów PDF osadzanych na stronach WWW.

Firma Adobe udostępnia Acrobat Readera bezpłatnie (freeware). Wersje dla DOS-a, Windows, Macintosh a także systemów uniksowych pobrać można z jej witryny w różnych wersjach językowych i na różne platformy sprzętowe.

Instalacja jest jednorazowa - po zainstalowaniu programu Adobe Acrobat Reader wszystkie pliki PDF będą się otwierać automatycznie w tym programie.

W trakcie instalacji ze stron www.Adobe.com należy wybrać swój system operacyjny, wersję językową i rodzaj połączenia. Na tej podstawie witryna sugeruje produkt do ściągnięcia. Powstają bowiem co pewien czas nowe wersje AR (aktualnie 8) dające dodatkowe możliwości, ale jednocześnie coraz większe jako pliki.

Np. wersja 5 dla systemów: Windows 9x, Me, NT, 2000, XP miała rozmiar od ok. 7.5 MB, wersja 6 (nie działa na Win 98) miała już 22 MB! Wiąże się to z odpowiednimi czasami pobierania pliku z Internetu, zwłaszcza przez modem.

Dlatego warto rozważyć instalację z płyty CD - jeśli posiadasz AR na jednej z płyt załączanych do czasopism komputerowych. Alternatywnie - można użyć strony http://www.adobe.com/products/acrobat/alternate.html dla ściągania starszych wersji i wyboru produktu bez ingerencji/podpowiedzi witryny.

Najnowsze wersje zastąpiły Acrobat Book Readera, którego możliwości zawierają w sobie.

Z ciekawszych nowości można wymienić:

• Odgrywanie wstawek multimedialnych (QuickTime, MacromediaR FlashT, Real, ...)

• Wysyłanie zdjęć umieszczanych w pliku do drukujących serwisów on-line, komputerowych albumów, kart itp.

• Oglądanie "warstw" dokumentu

• Obsługa drukowania z urządzeń bezprzewodowych

• Łatwiejsze pozyskiwanie aktualizacji programu

• Czytanie głosowe (sprawdza się dla tekstów angielskich).

Na potrzeby czytania obecnych e-booków, wg mnie, wystarcza dalej nawet wersja 5, która poniżej omówię.
Chcę podkreślić, że aby zacząć czytać e-booki nie musisz od razu poznać szczegółów z tego opisu - posługiwanie się programem jest intuicyjne i proste!

Program posiada bardzo rozbudowany system pomocy, który pozwala dokładnie zapoznać się z programem i rozwiązywać problemy. Uwaga: w niektórych wersjach instaluje się ograniczona pomoc, pomoc pełną ściąga się z Internetu jako osobny plik.
Należy pokreślić, że pomimo rozbudowanych możliwości i wielu niżej opisanych opcji, korzystanie z podstawowych możliwości  programu jest łatwe i intuicyjne.

 

Wybrane ikony z paska narzędzi (zależą od wersji programu i ustawień):

otwarcie dokumentu

zapisanie kopii dokumentu

drukowanie dokumentu

przeszukiwanie dokumentu

wyświetlenie/ukrycie paska zakładek i miniaturek stron (struktura dokumentu)

przejście na pierwszą stronę dokumentu

przejście na poprzednią stronę dokumentu

przejście na następną stronę dokumentu

przejście na ostatnią stronę dokumentu

przejście do poprzednio oglądanego fragmentu dokumentu (jak WSTECZ w przeglądarce internetowej)

przejście do następnego oglądanego fragmentu dokumentu (jak W PRZÓD w przeglądarce internetowej)

narzędzie do przewijania dokumentu w pionie (jak suwakiem)

powiększenie wybranego obszaru , dostęp do narzędzia pomniejszania jak niżej

pomniejszenie wybranego obszaru

narzędzie do zaznaczania tekstu, dostęp do zaznaczania kolumn

narzędzie do zaznaczania grafiki

pomniejszenie widoku całego dokumentu

aktualnie wyświetlany rozmiar całego dokumentu, dostęp do różnych zmian wielkości

powiększenie widoku całego dokumentu

widok strony w naturalnej wielkości

dopasowanie widoku strony do rozmiarów okna

dopasowanie widoku strony do szerokości okna

włączenie swobodnego przepływu tekstu na ekranie

obrót strony o 90 stopni, dostęp do innych obrotów

W niektórych wersjach po prawej stronie znajduje się dodatkowa ikonka - do połączenie się ze stroną internetową firmy Adobe, w innych ta możliwość występuje z zakładki Help/Pomoc.

Dalej omawiam angielskie nazwy wersji od nr 5 (aczkolwiek w nowszych niektóre opcje "powypadały" lub się zmieniły) - dla osób które z tym językiem w wersji technicznej jeszcze się nie oswoiły :)

 

Ustalanie preferencji

Program umożliwia użytkownikowi ustawienie własnych preferencji, przy czym zaleca się by uczynić to na początku używania programu (przed otwarciem konkretnego pliku). W tym celu należy wybrać menu EDIT, a tam pozycję PREFERENCES.
UWAGA: Należy podkreślić, że AR nie tworzy dokumentów pfd ani nie umożliwia EDYCJI (do tego służy program Acrobat lub inne specjalne programy), zatem pozycja EDIT w menu jest nieco myląca. Związane to jest z konwencją przyjętą w wielu programach, że opcja EDIT obejmuje także operacje nie związane z edycją.

Oto niektóre z opcji ustalania preferencji z krótkim komentarzem.

Zmiany kolorów dokonujemy w kategorii ACCESSIBILITY, w rozwijanym menu COLOR SCHEME. Domyślnym ustawieniem jest USE COLORS SPECIFIED IN DOCUMENT (program używa domyślnych kolorów dokumentu). Aby zmieniać kolory, należy wybrać USE WINDOWS COLORS (wtedy Acrobat Reader przyjmie automatycznie kolory wybrane w Windows) lub USE CUSTOM SCHEME (wtedy sami definiujemy, jakie kolory ma mieć dokument).
W polu CUSTOM SCHEME należy określić kolor tekstu (TEXT COLOR) oraz tła (PAGE BACKGROUND COLOR), klikając w kwadraciki znajdujące się obok i wybierając odpowiednią barwę. Gdy dokonamy już wyboru, musimy zdecydować, kiedy nowe ustawienia mają być używane. Rozwijane menu ADJUST DISPLAY OF COLORS posiada domyślne ustawienie WHEN DOCUMENT DOESN'T SPECIFY COLORS, co oznacza, iż nowe kolory będą używane tylko wtedy, gdy zezwala na to dokument (czyli bardzo rzadko lub nigdy). Możemy jednak zmienić to na ALWAYS, OVERRIDING DOCUMENT COLORS, co spowoduje, iż nasze ustawienia będą zawsze uwzględniane. Wszystkie decyzje zatwierdzamy klawiszem OK.

COMMENTS ustala czcionkę komentarzy.
DISPLAY - ustalanie domyślnego sposobu oglądania stron (stronami, płynne przewijanie, 2 strony obok siebie) - te opcje można przełączać w trakcie pracy z dokumentem małymi przyciskami w lewej dolnej części ekranu. Ponadto możemy ustalić stosowana miarę dot. ekranu, włączyć mechanizm wyostrzania liter i grafiki, domyślne powiększenie obrazu. Tutaj też wprowadza się preferowane ustawienia dla wyświetlania pełnoekranowego FULL SCREEN. Tę opcję omawiamy szerzej dalej
IDENTITY - ustalanie danych używanych przy podpisywaniu uwag.
OPTIONS - ustalanie danych używanych przy oglądaniu dokumentów pdf w przeglądarkach internetowych.

Acrobat Reader domyślnie powiązany jest z naszą przeglądarką internetową - pozwala to na otwieranie i przeglądanie dokumentów pdf w jej oknie - bezpośrednio po kliknięciu w łącze dla pliku. Czasami jednak, przy zbyt dużym rozmiarze pliku pdf , zalecana jest rezygnacja z próby otwarcia pliku, w zamian proponujemy zapisanie pliku na dysk (kliknięcie prawym przyciskiem myszy i - po ukazaniu się listy opcji - wybranie polecenia "Zapisz element docelowy jako ..." oraz wskazanie miejsca na dysku, w którym zostanie zapisany plik); wtedy próba otwarcia pliku zapisanego na dysku nie powinna stwarzać problemu. Bezpośrednie otwieranie plików w przeglądarce stanowi też pewne zagrożenie dla słabo zabezpieczonych komputerów. Dlatego warto dokonać pewnych modyfikacji, które domyślnie przed tym nas ochronią. W tym celu należy odznaczyć opcje DIPLAY PDF IN BROWSER, ALLOW FAST WEB VIEW oraz ALLOW BACKGORUND DOWNLOADING. W polu MISCELLANEOUS warto również wyłączyć opcję ALLOW FILE OPEN ACTIONS AND LAUNCHING FILE ATTACHMENTS - powstrzyma to uruchamianie plików niewiadomego pochodzenia, które mogą zawierać wirusy. Od tej pory pliki pdf, które dostępne są na stronach internetowych, będą musiały być pobrane z sieci, zapisane na dysku i dopiero wtedy będzie możliwe ich otwarcie w AR. SEARCH - tu ustawia się parametry wyszukiwania w dokumentach WEBBUY - określanie/zabezpieczanie własnych danych przy zakupie przez sieć wersji komercyjnej danego dokumentu (gdy umożliwiony jest zakup z wnętrza dokumentu). I inne możliwości - tu nie omawiane. Generalnie - można polegać na ustawieniach domyślnych.

Praca z programem

Otwieranie nowego dokumentu i zmiana widoku

Plik pdf możemy uruchomić na cztery sposoby: klikając dwukrotnie na plik lub w pasku menu AR wybrać FILE, a tam pozycję OPEN (można również użyć ikony w pasku narzędzi lub skrótu klawiszowego CTRL + O). UWAGA: wszystkie operacje w AR maja swoje skróty klawiszowe. Wybrane komendy są też dostępne pod prawym przyciskiem myszy.
Gdy pojawi się nowe okno należy dokonać wyboru - podobnie jak w obsłudze Windows, w danym przypadku wskazać odpowiedni plik i wcisnąć klawisz OPEN. Plik zostanie wyświetlony w oknie głównym programu. Własności pliku możemy podpatrzeć wybierając FILE / DOCUMENT PROPERTIES, natomiast ew. zabezpieczenia dokumentu przez wybór FILE / DOCUMENT SECURITY.
Dobór sposobu wyświetlania pliku wg naszych potrzeb odbywa się przy pomocy poleceń z menu VIEW. Mamyw nim następujące wybory:

FULL SCREEN - włącza pełnoekranowe wyświetlanie dokumentu (skrót: CTRL + L),
ZOOM IN - powiększenie (CTRL + +)
ZOOM OUT - pomniejszenie (CTRL + -)
ZOOM TO - powiększa lub pomniejsza widok do określonego przez nas rozmiaru (CTRL + M)
FIT IN WINDOW - dopasowanie widoku do rozmiarów okna (CTRL + 0)
ACTUAL SIZE - wyświetla rzeczywisty rozmiar dokumentu (CTRL + 1)
FIT WIDTH - dopasowuje powiększenie dokumentu do rozmiaru okna (CTRL + 2)
FIT VISIBLE - wybór optymalnego powiększenia widoku dokumentu (CTRL + 3)
REFLOW - swobodny przepływ tekstu na ekranie (CTRL + 4)
SINGLE PAGE - w oknie programu wyświetlana jest tylko pojedyncza strona
CONTINUOUS - strony wyświetlane jedna pod drugą płynnie przy przewijaniu
CONTINUOUS-FACING - strony wyświetlane są w parach ciągle - jedna para pod drugą
ROTATE CLOCKWISE - obrót widoku o 90 stopni zgodnie z ruchem wskazówek zegara (CTRL + SHIFT + +)
ROTATE COUNTERCLOKCWISE - obrót widoku o 90 stopni w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (CTRL + SHIFT + -).

 

Zapisywanie dokumentu

Odbywa się tak samo jak w innych programach - program pyta o nazwę i lokalizację docelową. Dostęp do zapisywania z menu FILE lub poprzez ikonę na pasku narzędzi lub skrótem klawiszowym.

 

Drukowanie

Dokument zapisany w formacie pdf można drukować podobnie jak każdy inny dokument .Przed drukowaniem warto wykonać ustawienie strony w FILE / PAGE SETUP, przy czym wiele z tych ustawień dostępnych jest z pola PRINT. Aby rozpocząć drukowanie, należy wybrać menu FILE i pozycję PRINT i określić szczegóły związane z drukowaniem.
W polu PRINT RANGE decydujemy, które strony mają być drukowane: wszystkie (ALL PAGES), bieżąca strona wyświetlana w oknie programu (CURRENT PAGE), strony, które zaznaczyliśmy przed otwarciem okna drukowania (SELECTED PAGES/GRAPHIC) czy też konkretne strony (PAGES FROM... TO...). Z rozwijanego menu PRINT możemy również wybrać, czy program ma wydrukować strony parzyste i nieparzyste (EVEN AND ODD PAGES) czy tylko parzyste (EVEN PAGES ONLY) lub tylko nieparzyste (ODD PAGES ONLY).
W polu COPIES AND ADJUSTMENT wybieramy ilość kopii ma wydruku (NUMBER OF COPIES). Dostępna jest również opcja COLLATE - segreguje ona kolejne kopie. Jeżeli rozmiar drukowanej strony jest większy niż kartka papieru, wtedy możemy wybrać opcję SHRINK OVERSIZED PAGES TO PAPER SIZE - spowoduje to, iż strona zostanie pomniejszona na tyle, by cała zmieściła się na kartce. Odwrotnie działa opcja EXPAND SMALL PAGES TO PAPER SIZE - małe strony są wtedy powiększane tak, by zajmowały całą kartkę. Opcja: AUTO-ROTATE AND CENTER PAGES zmienia orientację strony z poziomej na pionową i centruje wydruk na kartce.
Pole PRINTER pozwala na wybór drukarki, której będziemy używać (służy temu rozwijane menu). Możemy również zdecydować, czy drukowanie ma odbywać się jako negatyw (zamiast czarno na białym - biało na czarnym; opcja REVERS PAGES), czy wszystko ma być stworzone jako jednolity rysunek (PRINT AS IMAGE) oraz czy ma to być wydrukowane również do pliku (PRINT TO FILE). Przycisk PROPERTIES otwiera nowe okno, w którym możemy dokonać szczegółowych ustawień drukarki.
Zmiany, których dokonujemy, widoczne są w polu PREVIEW. Podany jest tam również rozmiar strony (w mierze określonej przy ustalaniu preferencji) i powiększenie (ZOOM). Można też podpatrzeć podpowiedzi dotyczące drukowania (PRINTING TIPS) w internecie jeśli jesteśmy z nim połączeni.

Współpraca z edytorem tekstu Jeżeli dokument nie jest zabezpieczony i zechcemy np. zacytować fragment dokumentu zapisanego w formacie pdf w innym dokumencie, tworzonym w edytorze tekstowym, możemy użyć narzędzia przeznaczonego do zaznaczania tekstu, a następnie skopiować interesujący nas fragment. W tym celu wybieramy z paska narzędzi odpowiednią ikonę (TEXT SELECT TOOL; skrót klawiszowy: V) i zaznaczamy tekst. Następnie musimy go skopiować - z menu EDIT wybieramy opcję COPY (skrót klawiszowy CTRL + C) i wkleić tekst do dokumentu w edytorze tekstu - najwygodniej uczynić to przy pomocy kombinacji klawiszy CTRL + V. Przed wklejeniem mozemy podejrzeć schowk z kopiowanym materiałem z wnętrza AR - menu WINDOWS / SHOW CLIPBOARD. Możemy również zaznaczać obszary tekstu inne niż linijki. W tym celu musimy w pasku narzędzi wcisnąć strzałkę w dół, która znajduje się obok ikony TEXT SELECT TOOL. Pojawi się rozwijane menu, w którym należy wybrać pozycję COLUMN SELECT TOOL. Następnie trzeba obrysować ramką interesujący nas fragment - zostanie on zaznaczony. Kopiowanie i wklejanie tekstu przebiega identycznie, jak zostało to opisane wyżej.   Przeszukiwanie tekstu (proste) AR umożliwia przeszukiwanie dokumentu, podobnie jak każdy inny edytor tekstów. Wystarczy wybrać z paska menu pozycję EDIT, a tam FIND. Można również użyć skrótu klawiszowego CTRL + F lub wcisnąć odpowiednią ikonę na pasku narzędzi. Pojawi się nowe okno, w którego polu FIND WHAT należy wpisać poszukiwany wyraz lub grupę wyrazów. Można również dodać warunki wyszukiwania - zaznaczając poniższe opcje: MATCH WHOLE WORD ONLY - program będzie poszukiwał tylko całych, pasujących wyrazów MATCH CASE - program będzie zwracał uwagę na duże i małe litery FIND BACKWARDS - program będzie poszukiwał wyrazu, kierując się ku początkowi dokumentu, zamiast ku jego końcowi IGNORE ASIAN CHARACTER WIDTH - program będzie pomijał w trakcie szukania znaki azjatyckie (przyspieszy to cały proces) Kiedy wpiszemy poszukiwany wyraz w pole FIND WHAT i wciśniemy przycisk FIND AGAIN, program rozpocznie skanowanie dokumentu. Jeżeli zakończy się ono sukcesem, wyraz zostanie podświetlony w treści dokumentu. Jeżeli chcemy szukać dalej, należy wcisnąć znów klawisz FIND AGAIN (można też użyć skrótu klawiszowego CTRL + G). Gdy program w trakcie przeszukiwania dojdzie do końca tekstu, wtedy zapyta, czy proces ma być kontynuowany od początku dokumentu.   Wybrane tryby wyświetlania, prezentacje AR pozwala na odczytywanie dokumentów w trybie pełnoekranowym, tzn. bez ramki okna programu. Ustawienia trybu pełnoekranowego znajdują się w opcjach programu (PREFERENCES, skrót CTRL + K) w kategorii FULL SCREEN. Sposób wyświetlania daje się modyfikować, dzięki czemu z dowolnego dokumentu pdf możemy stworzyć prezentację komputerową na wzór tych, które powstają np. w programie Power Point. W pierwszym polu FULL SCREEN NAVIGATION decydujemy, kiedy mają być wyświetlane kolejne strony dokumentu. Zaznaczenie opcji ADVANCE EVERY .... SECONDS sprawi, że program będzie sam zmieniał strony, przy czym możemy zadać ile sekund ma minąć między zmianami. Gdy zaznaczymy ADVANCE ON ANY CLICK, Acrobat Reader wyświetli nową stronę, ilekroć wciśniemy klawisz myszy, ENTER, klawisze PAGE UP i PAGE DOWN, HOME i END lub strzałki. Przy włączonej opcji LOOP AFTER LAST PAGE program powróci do początku dokumentu, gdy skończy wyświetlanie ostatniej strony. Aby móc wyłączyć tryb pełnoekranowy klawiszem ESC, należy zaznaczyć opcję ESCAPE KEY EXITS. Pole: FULL SCREEN APPEARANCE zawiera opcje, które pozwalają na modyfikowanie wyglądu trybu pełnoekranowego. Znajdują się tam dwa rozwijane menu: DEFAULT TRANSITION oraz MOUSE CURSOR. To pierwsze określa, jak mają być wyświetlane nowe strony (czy mają na siebie nachodzić, czy płynnie zmieniać się etc.). W drugim decydujemy, czy kursor myszy ma być zawsze widoczny (ALWAYS VISIBLE), zawsze ukryty (ALWAYS HIDDEN) czy też ukryty po upływie pewnego czasu (HIDDEN AFTER DELAY). BACKGROUND COLOR umożliwia nam wybranie koloru tła, na jakim mają być wyświetlane strony (kliknięcie w kwadracik obok opcji ). W trybie FULL SCREEN dokument przesuwamy w pionie przy pomocy klawiszy strzałek i PageUp, PageDown. Z trybu wychodzimy klawiszem Esc. Zakładki i miniaturki (BOOKMARKS & THUMBNAILS) AR umożliwia bardzo wygodne poruszanie się po dokumencie dzięki paskowi zakładek i miniaturek. Kiedy otwiera się nowy dokument, pasek znajduje się po lewej stronie okna programu. System zakładek (BOOKMARKS) przypomina korzystanie z rozwijanego drzewa folderów w Eksploratorze Windows. Poszczególne rozdziały dokumentu są zakładkami w drzewie programu. Jeżeli przy ikonie rozdziału znajduje się znak plusa, oznacza to, iż zawiera on dodatkowe sekcje - podrozdziały. Aby uzyskać do nich dostęp, należy kliknąć na daną zakładkę. Dodatkowo na górze paska zakładek, pod przyciskiem BOOKMARK, znajdziesz się rozwijane menu, a w nim opcje, które pozwolą na wygodniejsze przeglądanie dokumentu: EXPAND CURRENT BOOKMARK - podświetla w drzewie zakładek tę, którą właśnie przeglądamy HIGHLIGHT CURRENT BOOKMARK - podświetla na stałe zakładkę, którą właśnie przeglądamy HIDE AFTER USE - ukrywa pasek zakładek i miniaturek po kliknięciu w którąkolwiek z zakładek GO TO BOOKMARK - przenosi nas do określonego rozdziału. Podobnie jak zakładki działają miniaturki (THUMBNAILS). W całym pasku wyświetlane są pomniejszone i ponumerowane strony dokumentu. Strona dokumentu, którą aktualnie przeglądamy, obrysowana jest dodatkowo ramką. Sam pasek może być dowolnie poszerzany - wystarczy najechać na jego zewnętrzną granicę kursorem myszy i przeciągnąć ją - jak zmiana rozmiaru okna w Windows.   Na tym kończymy przegląd Acrobat Reader'a. Szczegóły programu najlepiej opanować praktycznie,  ew. wykorzystując pomoc programu.   Uwagi dotyczące sposobu zakupu i otwierania plików zabezpieczonych podane są w Poradniku Użytkownika. (opr. na podstawie Internetu i prób własnych, zmodyfikowany art. z 2004 r.)

 

 

"Pakery"

czyli programy do kompresji i dekompresji plików.

Ten artykulik skierowany jest raczej do "nowicjuszy", ponieważ dekompresja plików jest dość banalną i podstawową czynnością dla internauty, ale właśnie u nowicjuszy może rodzić   parę pytań.

E-booki, dla szybszego przesyłania i archiwizacji z mniejszą objętością, bywają (chociaż nie często) poddawane kompresji ("pakowaniu") - tak jak kompresuje się inne pliki.

E-booki w formacie .exe (kompilowane) są na ogół już dostatecznie spakowane wewnętrznie. Spakowanie możemy poznać po końcówkach .zip, .ace, .rar  i innych – charakterystycznych dla różnych programów kompresujących. Należy posiadać odpowiedni  program dekompresujący czyli odczytujący spakowany plik. Na szczęście większość lepszych programów odczytujących radzi sobie także z formatami konkurencji. Programy te możesz ściągnąć  z Internetu za darmo (ew. shareware) – jeśli jeszcze nie masz. Można je znaleźć także na płytach czasopism komputerowych w dziale Narzędzia.

Programy te działają  „dwustronnie” -  kompresują i dekompresują – w sumie mają wiele specjalistycznych opcji, które raczej nie będą potrzebne przy zwykłym odczytywaniu e-booków. Rozpakowywanie odbywa się w sposób dość intuicyjny. Na ogół wystarczy podwójnie kliknąć na nazwę pliku lub użyć prawego klawisza myszy z odpowiednią opcją w menu, i program rozpakowujący prowadzi Cię dalej. Należy zwrócić uwagę (zapamiętać/wybrać ) gdzie i pod jaką nazwą znajdzie się rozpakowany plik. Niektóre programy posiadają ( oprócz postaci "klasycznej"- takiej jaka uruchamia się po klliknięciu na nazwę pliku) także tzw. czarodziejów (wizzards), tj. programy, które prowadzą użytkownikach po opcjach pakera. 

Uwaga: niektóre pliki są skompresowane w ten sposób, że nie potrzebujesz programu dekompresującego, a to dlatego, że są to pliki samorozpakowujące się. Kosztem trochę większej objętości taki plik jest programem wykonywalnym zawierającym zarówno narzędzie odczytu jak i sam tekst (e-booka). Te pliki mają rozszerzenie nazwy .exe i czasami mogą budzić obawy co do bezpieczeństwa wirusowego. 
Podobnie działają e-booki kompilowane, przy czym mają tę zaletę, że od razu otwierają się do odczytu, natomiast te kompresowane do samorozpakowania, najpierw ujawniają czym są (plikiem .pdf, a może .doc,  itd.) i dopiero wtedy wybieramy dalsze narzędzie do jego odczytu.

 

O ściąganiu plików z Internetu

 

Podobnie jak powyżej, ten artykulik skierowany jest raczej do "nowicjuszy".

Ściąganie pliku (download) ze strony internetowej najczęściej następuje po kliknięciu w nazwę pliku oznaczoną jako link lub w odpowiedni przycisk lub zaznaczoną frazę „ściągnij tu”,  itp. 
Czasami pojawiają się kolejne strony internetowe, które uściślają warunki przesłania (wariant pliku, opcje opłaty, albo wezwanie do zarejestrowania się). Postępujemy zgodnie z poleceniami (o ile się zgadzamy z nimi lub przyjmujemy zastrzeżenia licencyjne).
Otwiera się program transmisji charakterystyczny dla danego systemu operacyjnego, w którym na ogół jesteśmy zapytani czy wprost otworzyć plik czy zapisać go gdzieś na dysku. Polecam to drugie – mamy wtedy w sposób pewny zachowaną swoją kopię, możemy sami wybrać miejsce zapisu i ew. nową nazwę dla pliku oraz dajemy szansę monitorowi antywirusowemu na zgłoszenie zastrzeżeń i ew. usunięcia wirusa. 
To samo możemy osiągnąć klikając w łącze prawym klawiszem myszy – na ogół pojawia się opcja rozwijalnego menu „zapisz plik docelowy jako” – polecam ten sposób. Dotyczy to w szczególności większych plików w formacie pdf – więcej na ten temat znajdziesz w artykule Acrobat Reader w rozdziale Ustalanie preferencji.

 

Ściąganie plików z naszego serwisu

Pewne pliki są dostępne od razu ze strony – jak opisano wyżej. Inne – zastrzeżone tylko dla abonentów Biuletynu – będą udostępniane pod specjalnymi ukrytymi adresami, gdzie dodatkowo trzeba podać swój login (adres e-mailowy z rejestracji) lub przez link podany e-mailu.

...

Leszek Korolkiewicz - redaktor eboox