www.eboox.info       Serwis poświęcony elektronicznym publikacjom        szukaj lokalnie >

Pamięć i sukces w szkole   

2008-01-18

"Pamięć i sukces w szkole.
Więcej wiedzieć, odkrywać siebie i świat".

Recenzja książki

Autor: Alain Lieury
 Wydawnictwo Książnica, Katowice, 1999
liczba stron: 128

 

Nie jest to nowa książka, ale jedna z nielicznych, która w zwięzły i dość przystępny sposób przedstawia zagadnienie pamięci - zarówno od strony teoretycznej jak i pod kątem praktycznych zaleceń. Ponadto posiada parę zalet pozamerytorycznych: jest tania, jest niewielka (dlaczego inni wydawcy tak stronią od kieszonkowego formatu?) -  można ją łatwo przeczytać w parę godzin. Jak na tak niedużą pozycję, książeczka wyróżnia się słowniczkiem stosowanych pojęć, indeksem rzeczowym oraz listą lektur po polsku.
Seria Domino wydawnictwa Książnica jest pod tym względem dobrym przykładem, przy jednoczesnym dobrym doborze interesującej i aktualnej tematyki.

Autor jest psychologiem i wykładowcą francuskiego uniwersytetu Rennes-II,  toteż przedstawia pamięć w ujęciu współczesnej neurologii i psychologii, powołując się także na badania własne. W książce jest sporo diagramów ideowych oraz wykresów i tabel obrazujących wyniki badań. W części pierwszej (Więcej wiedzieć)  przedstawia ciekawie krótką historię poglądów na pamięć. Dalej opisuje biologiczne i psychologiczne mechanizmy funkcjonowania pamięci oraz liczne badania, które wykreowały parę teorii na ten temat. W szczególności omawia i przypomina genezę znanych prawideł, jak to, że uczymy się zwłaszcza tego, co w pewnej mierze jest już nam znane; że najlepiej przypominamy sobie pierwsze i ostatnie wyrazy z zapamiętywanej sekwencji (efekt pierwszeństwa i świeżości). Omówiony jest modułowy model pamięci w powiązaniu z koncepcją kodowania (kody sensoryczne, mieszane, semantyczne, itp.).

Omówione są mechanizmy  pogarszania się pamięci zarówno wraz z wiekiem jak i pod wpływem stanów chorobowych (choroba Parkinsona, Alzheimera, amnezje) oraz pod wpływem alkoholu. Należy podkreślić przemilczanie w naszym społeczeństwie zwłaszcza tej ostatniej przyczyny znacznych spustoszeń w mózgu. Stopień starzenia się pamięci zależy od stopnia zaangażowania różnych "interfejsów" w gromadzenie danych. Prostsze, jednomodułowe, sposoby gromadzenia informacji, np. rozpoznawanie obrazów, są mniej narażone na degradację w procesie przypominania. Autor  radzi, by przez wielostronne ćwiczenia pamięci  opóźniać nieuchronny proces starzenia się. Jest to głównie podtrzymywanie licznych płaszczyzn pamięci przez zainteresowanie najróżniejszymi dziedzinami wiedzy, czytanie, oglądanie filmów, słuchanie muzyki, podejmowanie rozmaitych typów aktywności manualnej i kulturalnej

Z punktu widzenia  znaczenia pamięci w zdobywaniu wiedzy i nauki szkolnej najciekawsza jest część druga, chociaż ze względu na rok wydania nie przedstawia najnowszych osiągnięć naukowych. Ponieważ jednak w tym względzie nawet opinie naukowców są podzielone, to wnioski A. Lieury'ego warte są przedstawienia.

Podstawową jej tezą jest duża rola pamięci długotrwałej wyposażonej w dostateczną ilość wiedzy. Pozyskiwanie nowych informacji wykorzystuje - przez swoiste dowiązywanie - już posiadane wiadomości.. Eksperymenty związane ze zdolnością zapamiętywania słów wykazały, że porządkowanie ich w znane kategorie pojęć zwiększa około dziesięciokrotnie możliwość ich szybkiego odtworzenia (jakby pamięć krótkotrwała zwiększyła się 10 razy). Inne badania pokazały, że korelacja pomiędzy wynikami typowych testów na inteligencję a ostatecznymi wynikami z różnych przedmiotów szkolnych jest stosunkowo mała, natomiast jest większa pomiędzy tymi wynikami a zasobem wiedzy. Zasób ten wzrasta przez zamierzone przyswajanie nowych pojęć. Uwidacznia to rolę pamięci w procesie nauki. Okazuje się, że najpowszechniejszym i przyjemnym sposobem na opanowywania różnych pojęć przez pamięć długotrwałą  jest po prostu czytanie lektur. W porównaniu do słuchowisk czy filmów, których tempo jest narzucone, czytanie może być dostosowane do stopnia trudności materiału. Analizie poddawane są miliony słów, wydobywa się i koduje ich  cechy semantyczne, czasem wprost przez definicje, czasem w kontekście innych słów i sensu wywodu. 

Ostateczny wniosek książki: o ile umiejętność myślenia i inteligencja są potrzebne w procesie nauki, to nie można pominąć czynnika nagromadzanej wiedzy, która buduje siatkę dowiązań dla kolejnych informacji. Z tego powodu powinno się dalej badać i w większym stopniu wykorzystywać mechanizmy funkcjonowania pamięci długotrwałej.

 

Leszek Korolkiewicz

(recenzja opublikowana kiedyś na www.L-earn.net )